Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Ontdekkingstocht door de (bijna) vergeten kostuumcollectie van Stedelijk Museum Breda
22
1
“Oh…”, “Aaaah…..”, “Kijk nou, moet je deze zien!” Dat zijn zo enkele kreten die af en toe opklinken uit het depot wanneer daar gewerkt wordt aan het toegankelijk maken van de collectie kostuums van het Stedelijk Museum Breda. Het is een ontdekkingstocht door een bijna vergeten collectie, waarbij soms ware schatten tevoorschijn komen.
In 2017 opende het Stedelijk Museum Breda zijn deuren in het voormalige Oudemannenhuis aan de Boschstraat 22 in Breda, het resultaat van een fusie van het Breda’s Museum en het Museum of The Image (MOTI). De collectie van het voormalig Breda's museum is opgebouwd uit verschillende deelcollecties waarvan Stichting Stedelijk Museum, Gemeente Breda en Stichting Bisschoppelijk Museum de grootste zijn. Er worden tentoonstellingen gehouden over de geschiedenis en kunst van Breda. De collectie omvat alles wat met Breda en haar bewoners te maken heeft, van het Nassau verleden tot werken van hedendaagse Bredase kunstenaars.
Ook kostuums
Dat het museum ook een brede kostuumcollectie onder zijn hoede heeft weten niet zo veel mensen. De laatste tentoonstelling die daaraan werd gewijd was in 2005. Chic, kostuums uit het verleden toonde zo’n veertig kostuums uit de 19e en 20e eeuw, van een damesjapon uit 1840 tot een ‘cappa magna’ van een katholieke bisschop uit 1960. De huidige collectie niet religieus textiel van het museum bestaat uit een kleine 2000 objecten en omvat kleding, accessoires en handwerken zoals naaiproeven en merklappen. Ook is er een deelcollectie van ongeveer 150 Brabantse mutsen en poffers.
De collectie onderscheidt zich van andere museale collecties doordat er veel daagse kleding is vertegenwoordigd, gedragen door gewone burgers in Breda en omstreken. Maar er zijn ook chique kostuums zoals een crinolinejapon uit 1860 van paarse changeant zijde met bijbehorende cape, een tournurejapon van linnen batist uit 1885, een strapless japon van zwarte tule met petticoat in New Look silhouet, een ensemble van ca. 1960, bestaande uit zijden japon met bolero en mantel ontworpen door Helena Rubin uit Den Haag en van recenter datum zijn er stukken van Rianne de Witte te vinden.
Dames badjas, 1965-1980, collectie Gemeente Breda
Veel veranderingen
Het Stedelijk Museum Breda heeft een roerige geschiedenis achter zich met diverse reorganisaties, fusies en collectieverhuizingen. Het collectieregistratiesysteem is een paar keer naar een ander programma overgegaan en daarbij zijn soms gegevens verloren gegaan. Daar bovenop komen de in veel musea bekende uitdagingen als veranderingen in visie, onderbezetting en personele wisselingen, dat ertoe geleid heeft dat de kennis die in de hoofden van mensen zat, soms verloren is gegaan. Voor de kostuumcollectie betekende dit dat eigenlijk niemand nog een goed beeld had van wat deze collectie omvatte. In de zomer van 2020 bevond de collectie kostuums voor een groot deel in transportdozen. Sommige medewerkers hadden een vage notie dat deze confectiekleding en allerhande accessoires bevatten, daardoor werd de inhoud niet al te hoog aangeslagen. Het volume was imponerend en door de dozen werden de objecten niet meer gezien.
Amanda Elshout en Floor van der Plas aan het werk met de collectie.
Toegankelijk maken
Het werd hoog tijd om daar verandering in te brengen en een begin te maken met het weer toegankelijk maken van deze collectie. In eerste instantie betekende dat uitpakken, sorteren en beter opbergen. Vervolgens werd een begin gemaakt met het aanvullen van de gegevens in het collectieregistratiesysteem, waarbij in eerste instantie vooral gefocust is op de standplaatsen en het toevoegen van een eenvoudige herkenningsfoto, zodat de stukken in elk geval weer terug te vinden zijn. Een groot deel van de collectie is inmiddels geplaatst in het depot: deels gehangen op nieuwe, verbeterde haken of in dozen in de stellingen.
De meest tijdrovende klus bleek om het juiste inventarisnummers aan de objecten te koppelen. De gegevens in het systeem waren summier en vrij algemeen, in veel gevallen waren er geen foto’ beschikbaar en daarnaast werd ook een aantal objecten door de tijd heen meermaals ingevoerd.
Robe Manteau, Rianne de Witte, 2010, Collectie Gemeente Breda
Firma Jean Bergé
Naast het depot- en registratiewerk van de collectie heeft deze ook veel vragen en onduidelijkheden opgeroepen. Een groot deel is afkomstig van de firma Jean Bergé, een voormalige kledingzaak in Breda, die de kleding in langdurige bruikleen gaf aan het museum. De kostuums hebben een divers karakter, daterend van eind 19e tot begin 21e eeuw en bestaat voor een deel uit confectie en zelfmaakmode. Daarnaast verzamelde de firma Bergé authentieke historische kostuums en had bovendien kostuums die door toneelverenigingen werden gebruikt, met de stempel van de toneelvereniging er nog in. Het zou zinvol zijn om in de toekomst verder onderzoek naar de collectie Bergé te (laten) doen om de collectie verder te kunnen duiden.
Dames ensemble, Helena Rubin, 1960-1970, collectie Gemeente Breda
Het resultaat
Het is een grote puzzel en het project is nog lang niet klaar, maar het effect is direct merkbaar: de waardering voor de collectie bij de medewerkers van het museum is enorm toegenomen. De collectie is zichtbaar, toegankelijk en zit weer in de hoofden van de medewerkers. Er zijn zelfs al plannen om een tentoonstelling te organiseren waar een flink aantal kostuums weer in volle glorie voor het publiek te zien zal zijn!
Dit artikel werd geschreven door Amanda Elshout (collectiebeheerder Stedelijk Museum Breda) en Marijke de Bruijne (textielrestaurator) en verscheen eerder in het Bulletin van de Nederlandse Kostuumvereniging (december 2022), p. 8 en 9.
Deel
De historische costuum collectie van Jean en Marie-Claire Bergé is in 2003 in langdurig bruikleen aan het Breda's Museum gegeven (vergezeld van een uitgebreide inventaris op kaarten), de collectie werd geinventariseerd en geconserveerd door Tina Matulessy, textieldeskundige. Er waren toen speciale ruimtes met klimaatbeheersing gecreëerd met kasten voor stofvrije veilige opslag.
Voor de fusie met Moti was er in 2016 een 'Operatie Collectiebeheer' door Helicon en de werkgroep olv drs. MM van Vulpen (directeur a.i. Breda's Museum) met een nieuwe inventarisatie (collectie Bergé 1408 items) en waardering van de Museale Collecties Breda. Na de realisatie van het 'nieuwe' museum aan de Boschstraat, heb ik een uitgebreid gesprek gehad met de directie van het Stedelijk Museum Breda, waarbij duidelijk werd dat er weinig plaats was in het museum en dat de costuumcollectie tijdelijk ondergebracht werd in een depot, wat aan alle voorwaarden van veilige opslag zou voldoen.
Dat de medewerkers van het Stedelijk Museum Breda weinig idee hebben van de collectie Bergé, is omdat men jammergenoeg niet het contact onderhoudt, wat ik indertijd wel had met het Breda's Museum. Het feit dat ik in Athene woon hindert niet, ben vaak genoeg in Breda, waar ik oa het andere (platte) deel van de collectie kan bekijken in het Stadsarchief Breda.
Ook jammer dat men de collectie kleineert; enkele toneelcostuums waren als aanvulling toegevoegd om een doorlopende lijn van 1800 tot 2000 te hebben, de herencostuums waren afkomstig uit de herenmodezaak van mijn overgrootvader Jan Bergé die samen met zijn vrouw Jo Smeekens de zaak van haar vader overnam, vanaf 1881 op Haagdijk 47. (in 1916 kwam mijn grootvader in de zaak en mijn vader, Jean, in 1941). De dameskleding is voor een deel (1870-1925) afkomstig uit een Belgisch kasteeltje, verder van mijn grootmoeder en mijn moeder, die getalenteerde modistes waren. Ikzelf heb ook enkele kopieën van japonnen gemaakt, als aanvulling voor de 'Historische Modeshow' (die mijn vader en ik hielden voor heemkundige verenigingen en vrouwengildes).
De firma Jean Bergé bestaat nog steeds, sinds 1992 met Gaston Creemers als eigenaar,
geen voormalige kledingwinkel maar een eigentijdse herenmodezaak (met specialisatie voor de grote man).
Ik hoop dat er binnenkort eindelijk weer een tentoonstelling komt, waarbij kostuums uit de Bergé-collectie te zien zijn, het doel van bruikleen aan het museum was immers dat het niet in kasten verborgen lag, maar 'ter lering ende vermaeck' voor iedereen toegankelijk zou zijn!!