Schotse ruit in Tilburgse kleuren

In de tentoonstelling ‘Maison Amsterdam’ in De Nieuwe Kerk staat onder andere de sjaal met de titel 'Tilburg Hunting Tartan' - geproduceerd om de bevrijding van Tilburg door de Schotten in 1944 te herdenken.

Het idee achter deze sjaal kwam van Allastair Gillespie, Schot van geboorte en de voorzitter van de Tilburgse tak van Scotfest, een festival dat de bezoekers laat kennis maken met Schotland. Hij stelde voor aan de burgemeester voor om een speciale Tartan te ontwikkelen die symbool staat voor deze gebeurtenis. In dit blog vertel ik meer over de schotse ruit in Tilburgse kleuren.

‘Red Lions’ met doedelzakken

Het was de 15e Schotse Infanteriedivisie, bijgenaamd de ‘Red Lions’, die op 27 oktober 1944 als eerste vanuit twee richtingen de stad binnendrong gevolgd door een korps doedelzakspelers. Een dag later gaven de Schotten, in het bijzonder de Pipe Band van de divisie, een muzikale show. Een beeld van een doedelzakspeler in uniform herinnert aan de bijdrage die de Schotten hebben geleverd aan de bevrijding van Tilburg.

Het idee om deze gebeurtenis extra te gedenken met een Tartan was een mooi idee, omdat in de Tartan twee historische elementen van Tilburg en Schotland met elkaar worden verwerven. Tilburg was al in de 17^de eeuw de wolstad van Nederland met meer dan 300 getouwen.

Eind 19^de eeuw verplaatste de wolindustrie zich van Holland naar Brabant en waren er 181 wolfabrieken in de stad. In 2007 - toen Gillespie met zijn idee kwam - was er nog slechts één werkende fabriek in de stad. Deze fabriek was daarom aangewezen om de tartan te ontwikkelen.

De tartan als identiteitsmarker

Tartan is een geruite wollen stof en wordt in de Scottish Register of Tartans Act 2008[1] omschreven als een dessin dat kan worden geweven, bestaande uit twee of meer afwisselend gekleurde strepen die verticaal en horizontaal worden gecombineerd om een ​​herhaald geruit patroon te vormen.

De wollen stof wordt al sinds de 16^de eeuw gebruikt voor wollen rokken gedragen door mannen in de Schotse Hooglanden. Oorspronkelijk hoorde elke unieke ruit waarschijnlijk bij een bepaalde streek, en werd deze geassocieerd met een wever of weversfamilie die daar woonde. Later hoorde elke ruit bij een bepaalde Schotse familie of clan.

Wit voor bevrijding

Vandaag de dag is het mogelijk je eigen Schotse ruit te ontwerpen en deze officieel te laten registreren in 'The Scottish Register of Tartans'[2]. Daarvoor moet het ontwerp uniek zijn en voldoen aan de voorwaarden zoals omschreven in de 'Scottish Register of Tartans Act 2008'.

In 2007 werd de Tilburgse ruit ontworpen door Marjan van Oeffelt, werkzaam voor de Aabe fabriek waar de sjaal ook is geweven. Zij ontwikkelde twee versies in de kleuren van Tilburg: blauw en geel. Ze voegde daar nog rood aan toe ter herinnering aan het bloed dat gevloeid was en wit voor de bevrijding.

De sjaal werd in The Scottish Regiser of Tartans ingeschreven onder nummer 7428 met de naam ‘Tilburg Hunting Tartan’.

De sjaal kreeg extra betekenis toen in 2008 ook Aabe haar deuren moest sluiten en er een einde kwam aan de wolindustrie in Tilburg.

Modemuze@Maison Amsterdam

Van 18 september tot en met 3 april 2022 is de ‘Tilburg Hunting Tartan’ te zien in de tentoonstelling Maison Amsterdam: De stad, de mode en de vrijheid. Voor de tentoonstelling tonen 15 partnermusea een object uit eigen collectie gelinkt aan het onderwerp vrijheid en codetaal.

[1] https://www.legislation.gov.uk/asp/2008/7/crossheading/the-scottish-register-of-tartans/enacted, website bezocht 10-9-2021

[2] https://www.tartanregister.gov.uk/registerGuidance website bezocht op 10-9-2021