Livreien van jonkheer Van Loon

Museum Van Loon beschikt sinds 2011 weer over het koetshuis, dat oorspronkelijk een eenheid vormde met het huis aan de Keizersgracht 672. Dit jaar is die historische hereniging 5 jaar geleden. Om het jubileum passend te vieren werd besloten om een van de meest spectaculaire rijtuigen uit voormalig Van Loon bezit te restaureren en in het koetshuis te tonen: de gala-berline van jonkheer Louis van Loon.

Chique en opvallend

Een gala-berline is een gesloten rijtuig. Louis van Loon liet het maken in 1902. De gala-berline was destijds niet erg modern, de broers van Louis kochten al auto’s. Bovendien moet het gele rijtuig door de felle kleur nogal opvallend zijn geweest op straat.

Niet onbelangrijk bij het chique voorkomen van het rijtuig was de kleding van het personeel. Tijdens onderzoek naar de gala-berline van Louis van Loon werd al snel duidelijk dat slechts een klein gedeelte van de originele livreien die het personeel droeg als de gala-berline uit rijden ging, bewaard was gebleven. Wel te verstaan één jas, één vest en een aantal accessoires zoals nestels en zilveren knopen met familiewapen.

Knecht Jan in livrei. Het originele livrei en alle accessoires worden bewaard in Museum Van Loon. Collectie Van Loon

In Museum Van Loon wordt een vrij grote collectie livreien van de familie bewaard, maar de alledaagse varianten – meestal zwart – waren niet geschikt om te dragen bij het rijden met de gala-berline. Alles moest zo rijk mogelijk worden uitgedost. Zo is niet alleen het rijtuig met veel zilver beslagen, maar ook alle leren tuigen waarmee de paarden werden aangespannen. De livreien van het personeel mochten daar niet onder voor doen.

Livreien voor knecht of koetsier

Livreien werden al in de 17^de eeuw gebruikt, vaak ook in combinatie met rijtuigen, en hadden toen vooral als functie om aan te duiden voor welke familie de knecht of koetsier in dienst was. Oorspronkelijk diende de livrei ter herkenning, maar steeds meer ontwikkelde het zich ook tot statussymbool van de werkgever. Mannelijk personeel was bovendien het duurst en hoe kostbaarder de livrei, hoe welgestelder de werkgever.

In de late 19^e eeuw droeg ook de familie Van Loon haar status uit doormiddel van de vele personeelsleden in livrei. In de collectie van Museum Van Loon bevinden zich vele verschillende livreien, afkomstig van verschillende huizen van de familie. Ieder huishouden hield er een verschillend livrei op na. Op de Keizersgracht droeg het mannelijk personeel livreien van zwarte lakense stof met gele accenten en zilveren wapenknopen.

Geel, zwart en zilver

Het personeel op landgoed La Forêt, waar jonkheer Louis van Loon woonde, waren de livreien van een gebroken witte stof, met zwarte en gele accenten en dezelfde zilveren wapenknopen. De kleuren geel, zwart en zilver waren vertegenwoordigd in alle livreien van de familie Van Loon, want ze waren afgeleid van de wapenkleuren van de familie. Het element van herkenning was dus niet helemaal onderschikt aan het uitdragen van status.

De livreien die het personeel droeg bij het uitrijden van de gala-berline was in dezelfde kleurstelling als de andere livreien die werden gedragen in het huishouden van Louis van Loon. Bij gebruik van de gala-berline moest het personeel verschijnen in gala-tenue: dezelfde livreien, maar met meer accessoires. Zo droegen ze pruiken en hoeden versierd met zilvergalon.

Een student van de Meesteropleiding Coupeur is bezig met de nieuwe livreijas van de koetsier.

Onderzoek naar gedragen kleding

Om de gala-berline voor de tentoonstelling in alle compleetheid te tonen moesten de ontbrekende livreien worden gereconstrueerd. Gelukkig bevinden zich in het archief van Museum Van Loon foto’s waarop dat gala-tenue goed zichtbaar is. Het vinden van een kledingmaker met ervaring in het maken van livreien daarentegen, was minder gemakkelijk dan vroeger.

De jas werd gemaakt in maat 52. Enkele keren werd de jas gepast om de pasvorm en het naaiwerk te controleren.

Reconstructie van livreien van de gala-berline

Gelukkig had het museum al eerder goede ervaring opgedaan met de studenten van de Meesteropleiding Coupeur. In 2012 hadden studenten van deze opleiding twee koetsiersjassen gereconstrueerd.

De reconstructie van de livreien van de gala-berline was echter een stuk lastiger, want er kwamen meerdere pasvormen en zeer uiteenlopende technieken en materialen bij kijken. Uiteindelijk zijn twee studenten onder begeleiding van de opleiding en externe experts in mei 2016 aan de slag gegaan.

De gereconstrueerde kleding: Links de bokjas (de pelerine ontbreekt op deze foto) en rechts de livreijas met daaronder het vest voor de koetsier.

Zij hebben een nieuwe bokjas vervaardigd, met een pelerine, een nieuw koetsiersvest en een lange livrei-jas voor de koetsier. Tijdens het reconstrueren namen ze twee originele jassen uit de collectie van Museum Van Loon als uitgangspunt: een laat 19^e-eeuwse livrei-jas met weggesneden voorpanden (ook wel a la Française genoemd) en een vroeg 20^ste-eeuwse bokjas. De reconstructies konden compleet worden gemaakt met originele onderdelen die nog wel in het museum aanwezig waren, zoals nestels, zilveren wapenknopen en epauletten.

Het uiteindelijke resultaat in het koetshuis van Museum Van Loon. De Gala-berline is weer compleet met alle onderdelen van het gala-tenue. De nieuwe jassen links en in het midden, de originele kleding uiterst rechts.

Het complete ensemble van gala-berline, livreien en tuigage is in Museum Van Loon te zien tot en met juni 2017.

Zie ook de website van Museum van Loon.