Schoenen op maat: Mevrouw Brusse’s bottier Alfred van Goethem

Het Rijksmuseum heeft ongeveer 20 paar schoenen van mevrouw Brusse-Urtebise. Zij had slanke voeten: op het breedste punt meten de meeste van haar zolen maar 7 centimeter. Ze liet haar schoenen daarom op maat maken. De meeste paren zijn afkomstig van de Brusselse schoenmaker Alfred Van Goethem, die ook de schoenen voor Brusse’s echtgenoot maakte. Het echtpaar Brusse ging minstens één keer per jaar naar Brussel om, onder andere, schoenen te kopen.

Schoenen van Van Goethem

Omdat schoenmakers meestal een mal (leest) van de voeten van hun klanten hadden hoefde de klant niet iedere keer aanwezig te zijn om de schoenen te passen. In bijna alle schoenen die Brusse bij Van Goethem kocht staat het nummer 122351, waarschijnlijk haar persoonlijke klantnummer of het nummer van haar leest.

Opdruk van A. van Goethem in de binnenzool van een paar avondschoenen, Brussel, ca. 1950-1953, Rijksmuseum Amsterdam

Van Goethem, sinds 1930 hoofd van een familiebedrijf dat ook schoenen aan het Belgische hof leverde, maakte zeer uiteenlopende modellen voor haar, van makkelijke instappers tot avondschoenen. Hij noemde zich bottier, een term die letterlijk laarzenmaker betekent maar ook wel voor schoenmaker werd gebruikt.

De meeste modellen die Van Goethem voor mevrouw Brusse maakte zijn tijdloze klassiekers waarvan varianten vandaag de dag nog steeds worden gedragen. De precieze datering van de schoenen is daardoor soms lastig. De platte schoenen lijken meestal geïnspireerd op mannenschoenen en zijn hier soms nauwelijks van te onderscheiden. De hakken van de pumps (schoenen met hoge hakken) zijn bijna allemaal 6,5 à 7 cm hoog en hoewel de schoenen over een periode van meer dan 30 jaar zijn vervaardigd, verschilt het basismodel ervan nauwelijks. Een aantal pumps met een wat slankere hak en een meer puntige neus, is in de jaren 1950 gemaakt, toen de schoenenmode spitser werd. Eén paar pumps is in zowel blauw als wit uitgevoerd maar waarschijnlijk niet tegelijkertijd, getuige verschillende merktekens in de binnenkant van de schoen.

A. van Goethem, Pumps van twee kleuren leer, Brussel, ca. 1950, Rijksmuseum Amsterdam

Nagelaten paren aan het Rijksmuseum

De paren die zijn nagelaten aan het Rijksmuseum zijn gemaakt van verschillende soorten leer waarbij glanzend krokodil het meest lijkt voor te komen. Zowel de hoge kwaliteit van de materialen als de afwerking maken de schoenen bijzonder luxueus. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat ze de tand des tijds bijzonder goed hebben doorstaan en er nog opvallend goed uitzien. Aan de buitenkant lijken ze soms ongedragen. Toch laten de zolen zien dat de meeste paren wel degelijk gebruikssporen zien. Bij sommige zolen is zelfs duidelijk af te lezen dat ze (meerdere malen) zijn gerepareerd. Om de schoenen in model te houden heeft ieder paar zijn eigen stel schoenspanners. Schoenspanners hebben ongeveer de vorm van een voet waardoor plooien die tijdens het lopen ontstaan worden gladgetrokken. Ook had mevrouw Brusse voor iedere schoen een katoenen schoenzak om ze te beschermen tegen stof. Wanneer er in de winter sneeuw lag had ze bovendien schoenen van zeehondenbont met dikke spekzolen zodat ze haar mooie schoenen niet bloot hoefde te stellen aan de elementen.

Gedeelte van de schoenen in de inventaris opgesteld door mevrouw Brusse-Urtebise, Rijksmuseum Amsterdam

Toen Van Goethem in de late jaren 1960 zijn schoenmakerij sloot moest mevrouw Brusse (aarzelend) overstappen op confectieschoenen. De meeste schoenen die in bezit zijn van het museum worden door mevrouw Brusse zelf beschreven in een inventaris die zij heeft opgesteld aan het einde van haar leven. Achter de meeste paren haar lijst staat ‘v. G.’  geschreven om aan te geven dat ze zijn vervaardigd door Van Goethem.