Boekbespreking: Tadema Gallery
Een kloek boek met een ware schat aan beeldmateriaal. Prachtig zijn de foto's van de sieraden die werden verhandeld door Tadema Gallery. Om bij weg te dromen in een fauteuil bij een winters haardvuur.
Verder schetst de publicatie een beeld van de tijd waarin de sieraden zijn vervaardigd. De gekozen indeling blijkt onhandig voor het gebruik als naslagwerk, al zal dat weinig kijkers en lezers deren.
Eerbetoon aan David Newell-Smith
Tadema Gallery London, Jewellery from the 1860s to 1960s is een publicatie over de Britse Tadema Gallery van de hand van kunsthistoricus en sieradenexpert Beatriz Chadour-Sampson en oprichter/eigenaar van Tadema Gallery Sonya Newell-Smith.
Het boek is in 2021 verschenen bij arnoldsche Art Publishers en is een monumentaal eerbetoon aan de in 2017 overleden David Newell-Smith, die de galerie decennia lang samen met zijn geliefde echtgenoot Sonya runde.
Op het eerste gezicht
De publicatie heeft de uitstraling alsook het formaat en gewicht van eerdere publicaties van Chadour-Sampson over de collectie ringen van Alice & Louis Koch en Electrum Gallery. Dat belooft een gedegen boek met goed doorwrochte alsook leesbare teksten en fraai beeldmateriaal. Worden die verwachtingen waargemaakt?
Het voorwoord is geschreven door Richard Edgcumbe van Victoria and Albert Museum. Daarna volgt een beschrijving van de bijzondere en intense liefdesgeschiedenis van Sonya en David: een sprookje. Ze leerden elkaar kennen onder een magnolia, zoals een handlezer aan David had voorspeld.
Die magnolia bevond zich in Cotswold Hills (Verenigd Koninkrijk), waar radiopresentator, toneelschrijver en zelfverklaard helderziende Patricia Joudry (1921-2000) was neergestreken en regelmatig bijeenkomsten organiseerde. Chadour-Sampson beschrijft hoe het paar door allerlei toevalligheden na een gemeenschappelijke fotografische carrière een kunsthandel/galerie is begonnen.
Tadema Gallery
Na een biografische schets van Sonya en David Newell-Smith gaat het boek verder met het presenteren van sieraden rond vier verschillende thema's: de natuur (1), de mens (2), geloof, mythologie, en symbolisme (3) en verschillende kunststromingen en ontwerpstijlen (4). Steeds is er een introductie van enkele pagina's op het thema en daarna volgen afbeeldingen op groot formaat in subgroepen onderverdeeld.
De goed leesbare algemene kunsthistorische introducties gaan niet in op de relatie van de gekozen thema's met Tadema Gallery. Een toelichting op de opzet van het boek ontbreekt. De publicatie hinkt op twee gedachten: enerzijds is er een wetenschappelijke ambitie, anderzijds is het boek een eerbetoon aan David Newell-Smith en de geschiedenis van de galerie. Als eerbetoon is het boek geslaagd, maar op wetenschappelijk vlak vertoont de publicatie tekortkomingen.
Selectiecriteria niet toegelicht
Waarom juist de geselecteerde sieraden worden getoond en beschreven wordt niet uit de doeken gedaan in de inleiding noch elders. Ik zou wel willen weten welke sieraden het boek hebben gehaald, welke niet en waarom. En zo kan ik nog wel een paar vragen formuleren die in het boek onbeantwoord blijven, zoals: wanneer en waar hebben Sonya en David een sieraad gevonden en in de winkel aangeboden?
Hoe veel sieraden hebben ze verhandeld? Hadden ze mensen in dienst om de stukken te restaureren of schoon te maken, besteedden ze dat uit of deden ze dat zelf? Er zullen vast leuke anekdotes zijn bij verschillende vondsten.
De vier eerder opgesomde thema's hebben elk een algemene inleiding van een paar pagina's. Daarna volgt beeldmateriaal met bijschriften die de vervaardiger, titel, type sieraad, datering, land van herkomst en verwerkte materialen vermelden. De thema's zijn op hun beurt iconografisch onderverdeeld in verschillende categorieën. Een alfabetische ordening op naam van de kunstenaar lag meer voor de hand: het terugzoeken van informatie was daarmee makkelijker geweest.
The Natural World
Het eerst beschreven thema The Natural World is als volgt onderverdeeld: vleermuizen, vogels, pauwen, insecten en spinnen, vlinders, libellen, zoogdieren en hagedissen, zeewezens, bloemen en bloemenmanden, bladeren en bomen, zaden en fruit en zon, maan en sterren. Deze indeling maakt een willekeurige indruk. Vaak zijn er combinaties van deze beeldmotieven in sieraden verwerkt.
The Human Figure
Het tweede thema waaronder sieraden zijn gerangschikt is getiteld The Human Figure. De titel had even goed The Female Figure kunnen luiden, omdat wordt uitgelegd dat mannen in de representatie van het menselijk lichaam in sieraden een totaal ondergeschikte rol spelen.
Los van de non-binaire menselijke representaties zijn er tussen de afgebeelde sieraden slechts twee masculiene figuren te herkennen. The Human Figure kent in tegenstelling tot het eerste hoofdstuk geen twaalf maar slechts drie deelcategorieën: het hoofd, het lichaam en Flora, godin van bloemen. De laatste categorie is opmerkelijk omdat in het volgende hoofdstuk geloof en mythologie aan bod komen.
Faith, Mythology and Symbolism
Ook deze categorie oogt willekeurig. Menselijke figuren -als in het tweede besproken thema- bijvoorbeeld komen voor in de vorm van Christus aan het kruis. Andere sieraden hebben een kruisvorm bestaande uit bloemen of bladeren. Dit derde hoofdstuk is onderverdeeld in 8 subcategorieën: geloof, engelen, klassieke mythologie, slangen, chimera's en draken, feeën, satyrs en putti, zeemeerminnen en nautische motieven en uitdrukkingen van liefde. Ook hier zijn de categorieën inwisselbaar met eerdergenoemde. De slangen bijvoorbeeld hadden prima gepast in het eerste hoofdstuk The Natural World.
Art Movements and Design Styles
Het laatste hoofdstuk is verdeeld in 9 verschillende categorieën, die wederom eerder behandelde groepen sieraden overlappen: klassieke, middeleeuwse en Renaissancistische revivals, Egyptische revivals, japonisme, Art Nouveau: slingerende rondingen, Jugendstil: lijnen en symmetrie, Arts and Crafts: Keltische knopen en entrelacs, Arts and Crafts: edelstenen in het Verenigd Koninkrijk en in de Verenigde Staten), internationale art deco en naoorlogs modernisme.
Geld voor luxe
Verder schetst Chadour-Sampson de grote economische en maatschappelijke omwentelingen die halverwege de negentiende eeuw hun beslag kregen. Er was een nieuwe klasse ontstaan die geld had voor luxeproducten zoals sieraden. Deze industriële elite kopieerde de heersende smaak van de Europese hoven. Winkels voor sieraden schoten als paddestoelen uit de grond en floreerden. Zo werden sieraden bereikbaar voor een steeds grotere groep mensen.
Ook staat beschreven hoe de voorkeuren aan verschillende Europese hoven zich ontwikkelden. Een interessant verhaal, maar wat het met de door Tadema Gallery verhandelde sieraden heeft te maken blijft duister.
Appendix met verantwoordelijkheidstekens en biografieën
Na de foto's van de hand van David Newell-Smith in het catalogusdeel volgt een appendix met als eerste een checklist van de eerder getoonde sieraden met soms detailfoto's van verantwoordelijkheidstekens zoals meestertekens, signaturen en gehaltetekens. Dergelijke foto's zijn met hun beschrijvingen belangrijke referenties en zijn waardevol voor determinatie en onderzoek.
De volgorde is gelijk aan de indeling van de hoofdstukken, waarvan de logica mij zoals gezegd ontgaat. Doel van een checklist is toch snel iets terug te vinden, maar dat is hier niet het geval. Een toelichting op het waarom de ene keer wel een afbeelding van de verantwoordelijkheidstekens is opgenomen en een andere keer niet, ontbreekt. Het is spijtig dat de moeilijk leesbare verantwoordelijkheidstekens niet staan afgebeeld; dat zou vervolgonderzoek stukken makkelijker hebben gemaakt.
Jammer
In de Checklist staat -indien van toepassing- vermeld dat de originele verpakking nog bij het sieraad is. Eerder in het boek beschreef Chadour-Sampson al dat bewaard gebleven verpakkingen en ontwerptekeningen Sonya en Paul Newell-Smith stimuleerden verder onderzoek te doen naar de sieraden.
Helaas geen afbeeldingen van deze foedralen, anders dan een enkele detailopname van het logo van de juwelier. Het is bijzonder als de originele verpakkingen bij het sieraad bewaard zijn gebleven. Ook is het fraai een sieraad te tonen vergezeld van de ontwerptekening(en). Een gemiste kans. Het is toch prachtig een sieraad in zijn context met een oorspronkelijk foedraal naast ontwerptekeningen te zien.
Levensbeschrijvingen
Aansluitend op de Checklist staan alfabetisch op naam geordend de levensbeschrijvingen van kunstenaars en bedrijven waarvan sieraden in het boek staan afgebeeld. Bij René Boivin staat vermeld dat zijn vrouw Jeanne Poiret (1871-1959) een dochter was van modeontwerper Paul Poiret (1879-1944). Merkwaardig: een dochter die eerder is geboren dan haar vader. Was er haast in het spel?
Na de biografieën volgt een bibliografie. Een overzicht van beurzen of tentoonstellingen waaraan Tadema Gallery heeft deelgenomen had mijns inziens niet mogen ontbreken in dit monumentale boek. Het moet toch een kleine moeite zijn deze zaken voor de geïnteresseerde lezer chronologisch op te sommen.
Liber amicorum
Na de bibliografie ten slotte een aantal korte bijdragen van diverse mensen met wie Sonya en David Newell-Smith in de loop der jaren hebben samengewerkt, als fotograaf en als kunsthandelaar. Daarna volgen bijdragen van vrienden en familie.
Als naslagwerk is de publicatie misschien minder geslaagd, maar de persoonlijke bijdragen ter ere van en ter nagedachtenis aan David Newell-Smith schetsen een warm, rijk en liefdevol beeld.
Er worden vele herinneringen opgehaald aan onder meer orchideeën, katten, mooie wijnen, het appartement van Sonya en David aan de Theems, onafscheidelijke camera's, mooie foto's en het restaurant Frederick's. Ook worden er complimenten uitgedeeld.
En er wordt verschillende keren beschreven hoe het paar een twee-eenheid vormde: Sonya extravert en stralend en David kalm op de achtergrond met zo nu en dan een droge opmerking. Hier overigens staan de bijdragen wel op naam van de maker geordend.
Watertanden
De afgebeelde sieraden zijn een lust voor het oog. Ze laten de lezer watertanden en alleen daarom al is het meer dan de moeite waard het boek door te bladeren. De beschreven sieraden zijn de krimpende echo's van de hoogtepunten uit de tijdperken van de Jugendstil en de Art Deco.
Het is fijn dat deze stukken in dit boek goed zijn beschreven en dat de levens van de kunstenaars beknopt zijn opgetekend. Een sterk concept achter het geheel echter ontbreekt en ook is het jammer dat het boek geen index heeft, dat maakt het zoeken naar sieraden van kunstenaars complex en tijdrovend: het gaat niet anders dan het hele boek door te bladeren. Niet zo handig voor een publicatie met de potentie van een naslagwerk. Toch is het een mooi en liefdevol vormgegeven boek en zoals gezegd: een fraai eerbetoon aan Tadema Gallery en een lust voor het oog.
Bibliografie (selectie)
Chadour-Sampson B. en Newell-Smith, S. (2021) Tadema Gallery London, Jewellery from the 1860s to 1960s. Stuttgart: arnoldsche Art Publishers. ISBN 9783897905986
Tadema Gallery London. Jewellery from the 1860s to 1960s (19 augustus 2021). Klimt02.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie