De Nationale Feestrok: eenheid in verscheidenheid

Representatie en identiteit zijn misschien wel de twee belangrijkste thema’s van 2020. Ook voor de mode-industrie. Hoe kan mode bijdragen aan betere representatie? In Het Ronde Tafelgesprek: mode, representatie en mensenrechten verkent Verzetsmuseum Amsterdam thema’s uit de tentoonstelling Mode op de bon, die vandaag nog steeds een rol spelen.

Eén van de topstukken uit de tentoonstelling, de Nationale Feestrok van Mies Boissevain (hoofdafbeelding: collectie Verzetsmuseum Amsterdam), brengt deze thema’s op een bijzondere manier samen. Mies bedacht de Nationale Feestrok vlak na de Tweede Wereldoorlog om de bevrijding te vieren en de oorlog te herdenken. De Feestrok staat voor eenheid, ook al is iedereen anders. Wat maakte de Feestrok van Mies zo kenmerkend, zowel toen als nu?

Kort na de Tweede Wereldoorlog stelde de regering een commissie in die bedacht hoe de bevrijding gevierd moest worden. Mies introduceerde in deze commissie de Nationale Feestrok. Alle vrouwen in Nederland werden opgeroepen om zo’n rok te maken. Dat moest op een bijzondere manier. De rok moest namelijk uit verschillende dierbare lapjes stof bestaan. Op de rok mochten de vrouwen ook herinneringen en data borduren. De vrouwen vierden de vrijheid door hun rokken te dragen.

Verzetsvrouw Mies

Hoe kwam Mies op dat idee? Tijdens de bezetting hielp Mies Joodse onderduikers. In 1943 werd ze opgepakt en kwam in de gevangenis. Daar kreeg ze van bekenden een sjaaltje gemaakt van allerlei stukjes stof. ‘Allemaal kleine lapjes: bont, fleurig, kleurig, frisch. Lapjes, die ik ken uit kinderjurkjes en japonnen.’ Het sjaaltje, of ‘lappendasje’ zoals ze het zelf noemde, gaf haar steun toen ze naar concentratiekamp Ravensbrück moest. ‘Het lapjesdasje was mij al lang afgenomen. Maar, mijn geest hield de herinnering vast.’

Instructies voor het maken van een Nationale Feestrok, collectie: NIOD.

Niet gebroken

Mies overleefde concentratiekamp Ravensbrück. Hoewel haar zoons vanwege verzetswerk dood werden geschoten en haar man omkwam in concentratiekamp Buchenwald, was Mies niet gebroken. Terug in Nederland bedacht zij, geïnspireerd op het lappendasje dat haar zo veel moed had gegeven, de Nationale Feestrok. Op haar eigen rok borduurde ze de datum van haar bevrijding uit Ravensbrück. Ook verwerkte ze in de rok stukjes kleding van haar twee zoons.

Eenheid, ook al is iedereen anders

De Feestrok is in de eerste jaren na de oorlog razend populair. Omdat de rok gemaakt werd van kleine oude lapjes stof, kon iedere vrouw in het verarmde Nederland zo’n rok maken. Want net als tijdens de bezetting, was er ook de eerste jaren na de oorlog een groot tekort aan textiel. Vrouwen droegen de rok op Bevrijdingsdag en bij andere bijzondere gelegenheden, om de oorlog te herdenken en de vrijheid te vieren. Allemaal lapjes die samen één rok maken; de Feestrok staat voor eenheid ook al draagt iedereen een andere geschiedenis met zich mee.

Vrouwen met Nationale Feestrokken, 1948, collectie: Verzetsmuseum Amsterdam.

Kledingindustrie nu

De Nationale Feestrok werd door duizenden vrouwen zelf gemaakt, van oude lapjes stof. Een groter contrast met de kledingindustrie van nu is bijna niet denkbaar. Wie maakt nog zijn eigen kleding? En in plaats van een tekort aan textiel, wordt er meer kleding geproduceerd dan we nodig hebben.

Toch is hergebruik onder modeontwerpers weer een trend, vanwege het besef dat we te veel verspillen. 
In de tentoonstelling Mode op de bon zijn ontwerpen te zien van onder anderen Ronald van der Kemp en Lisa Konno, die al hun collecties maken met hergebruikte stoffen.

Mode, representatie en mensenrechten

Er zijn steeds meer modeontwerpers die zich keren tegen ongelijkheid in de mode-industrie. Tegen de milieuvervuilende Fast Fashion en de slechte arbeidsomstandigheden voor werknemers in landen met lage lonen. Maar ook tegen het gebrek aan diversiteit. Steeds meer mensen uit de mode-industrie, van ontwerpers tot modejournalisten, reflecteren op maatschappelijke thema’s als representatie en racisme.

Hierover praten we op 3 september 2020 in Verzetsmuseum Amsterdam tijdens Het Ronde Tafelgesprek met o.a. journalist en fashionactivist Janice Deul, ontwerper Lisa Konno en mensenrechtenambassadeur Bahia Tahzib. Hoe staat het ervoor met gelijkheid binnen de modewereld? Hoe was het vroeger, en is er een progressieve beweging gaande? Kan mode een vorm van verzet zijn tegen racisme, ongelijkheid en uitsluiting, en hoe gaat dat dan in zijn werk? Dit en meer komt voorbij tijdens het eerste Ronde Tafelgesprek. De avond sluit af met een blik op de toekomst.

Wil je erbij zijn?

Ronde Tafel #1 Mode, representatie en mensenrechten @ Verzetsmuseum Amsterdam: 3 september 2020 om 19.30uur. Klik hier voor meer informatie of koop gelijk een ticket!

De tentoonstelling Mode op de bon in Verzetsmuseum Amsterdam is te zien t/m 6 september 2020.