All that glitters: modesieraden van Jozef Wiggers

CODA wist in 2016 een groot deel van de collectie modesieraden van Jozef – Joop – Wiggers te verwerven. Wiggers was naast zijn werk als uitgever een hartstochtelijk verzamelaar en een groot liefhebber van mooie dingen.

Voor zijn werk als uitgever bezocht hij vele boekenbeurzen en hier ontdekte hij, eigenlijk toevalligerwijs, boeken over modesieraden. Het markeerde het begin van zijn eigen verzameling en zijn passie voor het modesieraad. CODA Museum Apeldoorn toont vanaf 11 juli de hoogtepunten uit deze bijzondere, particuliere verzameling.

Wiggers was gefascineerd door de schoonheid en creativiteit van de ontwerpen. De term modesieraden wordt in meest brede zin gebruikt voor sieraden die niet vervaardigd zijn van edelmetalen en edelstenen, maar die bijvoorbeeld op het gebied van vormgeving, vanwege hun intrinsieke kwaliteit of als vertegenwoordigers van een tijdvak van waarde en betekenis zijn.

Chanel, broche met maltezer kruis motief, begin jaren negentig, collectie CODA

Het modesieraad 

Het modesieraad wordt aan het begin van de twintigste eeuw populair als ontwerpers als Coco Chanel en Elsa Schiaparelli het idee doorbreken dat sieraden synoniem zouden moeten zijn aan goud, zilver en edelstenen. Coco Chanel schroomt niet om echte parels en de synthetische variant te combineren.

Het drukt niet alleen de prijs van het sieraad maar maakt het ook toegankelijk voor een grotere groep en het sieraad verschuift zo van statussymbool naar fashion statement en expressiemiddel. Het idee dat sieraden van onedele metalen niet chique zouden zijn, wordt met elke sieraad dat toegevoegd wordt meer van tafel geveegd.

Modesieraden, ook wel aangeduid als ‘costume jewellery’,  maken, evenals het auteurssieraad en de Rijkscollectie sieraden, deel uit van de CODA collectie. Van ontwerpers en modehuizen tot motieven, materialen en technieken; de collectie van Jozef Wiggers geeft een mooi overzicht van het modesieraad. Wiggers bezocht veilingen en was vaste klant van vintagewinkels en juwelierszaken.

Hij ontwikkelde een voorliefde voor de juwelen van Joseff of Hollywood, Rebajes, Miriam Haskell en van grote modehuizen als Chanel en Dior. Coco Chanel ontwierp en ontwikkelde met haar goede vriend Fulco di Verdura sieraden met het Maltezer kruismotief, gebaseerd op het oude symbool van de kruisridders. Door ontwerpers als Robert Goossens en de gekleurde glazen stenen van Maison Gripoix bleven sieraden met dit motief decennialang populair en komt het nog altijd terug in de collecties van Chanel. 

Schiaparelli, set met ‘watermeloen’ stenen, jaren vijftig, collectie CODA.

De jaren '40 en '50

Door de twee Wereldoorlogen werden edelstenen en diamanten steeds schaarser en nam het gebruik van geslepen glas een vlucht. Het geslepen glas uit Oostenrijk en Tsjechië was van uitmuntende kwaliteit en werd in de jaren veertig, vijftig en zestig in grote hoeveelheden gebruikt in de sieraden van Amerikaanse merken als Weiss, Eisenberg en Kramer of New York. Door allerlei nieuwe technieken toe te passen, zoals een glazen steen te bevestigen op een laag van metallic folie, werd het licht optimaal opgevangen en schitterden de sieraden je letterlijk tegemoet.

In de jaren vijftig begon Swarovski te experimenteren met nieuwe afwerkingen voor hun glazen kristallen. Een voorbeeld is de aurora borealis; een regenboogachtige finish die veel gebruikt zou worden in de spectaculaire modesieraden van Dior. Een ander voorbeeld is vitrail, een gekleurde glazen steen die veel werd gebruikt door Elsa Schiaparelli. Vanwege de groene en roze gloed werd deze steen ook wel ‘watermeloen’ genoemd.  

Joseff of Hollywood, set geïnspireerd op de sieraden van Joseff zoals gedragen door Elizabeth Taylor in de film Cleopatra (1963), collectie CODA.

The golden age of Hollywood 

De jaren veertig en vijfig waren in Amerika de ‘golden age of Hollywood’. Veel vrouwen namen de toen populaire filmsterren als voorbeeld en kopieerden wat zijd droegen. Ruim vertegenwoordigd in de Wiggers collectie zijn de sieraden van Joseff of Hollywood. Ontwerper Eugene Joseff ontwierp sieraden voor diverse Hollywoodfilms. Met het witte doek in het achterhoofd ontwikkelde hij het zogenaamde ‘Russische goud’, een metaal dat niet erg zou glimmen en daarmee beter geschikt was voor op film.

Omdat de sieraden van Joseff ook buiten de filmset veel gedragen werden door de sterren van het doek, waren ze ook zeer geliefd en gewild bij Amerikaanse vrouwen. Joseff deed voor de films waaraan hij meewerkte ook onderzoek naar de historische periodes waarin de betreffende film zich afspeelde. Een voorbeeld is de wereldberoemde film Cleopatra met Liz Taylor in de hoofdrol. De Egyptische motieven uit deze film werden razend populair. 

Actrice Glenda Farell met een broche van Joseff, afbeelding via Joseff of Hollywood.

De jaren '80 en '90

Doordat de nadruk bij het modesieraad veel minder ligt op het pronken met goud, parels of edelstenen, hebben ontwerpers alle ruimte om uit te pakken met kleur, grootte en vorm. Passend bij de exorbitante stijl van de jaren tachtig en negentig zijn de sieraden van ontwerpers als Kenneth Jay Lane, Iradj Moini en David Mandell. Voor hen draait het sieraad voornamelijk om glamour, kleur en opvallen.

Beroemde dragers als prinses Diana met haar iconische Kenneth Jay Lane collier gaven een nieuwe impuls aan de status en draagbaarheid van het modesieraad. Historische invloeden zijn ook terug te zien in het hedendaagse sieraadontwerp. Een goed voorbeeld is de recente revival van het modehuis Schiaparelli onder de Amerikaanse ontwerper Daniel Roseberry.

Iradj Moini, broche met glazen stenen, jaren tachtig, collectie CODA.

De collectie Wiggers is niet alleen de ‘afdruk’ van een passie en een persoonlijk verhaal maar geeft ook een uniek beeld van de ontwikkeling van het modesieraad. De tentoonstelling met hoogtepunten uit de collectie Wiggers is vanaf 11 juli te zien in de Van Reekum galerij van CODA Museum.