Not your grandma's craft: De invloed van sociale media op handwerken

Naaien, breien, haken: ik heb het allemaal geleerd van mijn oma. En dat is ook niet zo gek. Het doorgeven van handwerktechnieken is van oudsher een familieaangelegenheid; waarbij kennis wordt overgedragen van (groot)moeder op dochter.

Maar anno 2022 ziet het handwerk-landschap er anders uit. Veel Millenials en Gen Z's laten oma's lessen links liggen en leren zichzelf inhaken, overhalen, doorsteken en afglijden. Dit allemaal dankzij sociale media die voor velen een nieuwe wereld heeft geopend tijdens de coronacrisis.

En alhoewel we weer langzaam terugkeren naar normaal, blijft het ‘nieuwe’ handwerken hot en vooral happening online. Want één ding mag duidelijk zijn: this is not your grandma's craft!

Het 'nieuwe' handwerken is makkelijk via sociale media, zoals Instagram, te volgen. Foto: Instagram, @bitte.mach.das @alexandria.masse @whatlydiamade

Zelf aan de slag op TikTok

Sinds de coronacrisis is er wereldwijd meer interesse in handwerken. Sociale media platforms, waaronder Instagram en TikTok, spelen een belangrijke rol in deze toenemende interesse. Vanaf het begin van de eeuwwisseling is er al een groeiende groep do-it-yourselfers (én do-it-yourself winkels) te zien, veelal aangespoord door politieke depressie en klimaatbewustzijn.[1]

Maar de coronacrisis en de daaropvolgende lockdowns heeft gezorgd voor een nieuwe groep geïnteresseerden: mensen die op zoek zijn naar een hobby die 1) coronavriendelijk is en 2) je kunt beoefenen tijdens een lockdown. Handwerken is hierop het perfecte antwoord voor iedereen die zich niet wil wagen aan een 1000 stukjes puzzel.

In een sociale media gedreven wereld, waar pics or it didn't happen centraal staat in de manier waarop we ons online (en offline) gedragen, was het niet gek dat tijdens de eerste lockdown al snel foto's, filmpjes en zelfs podcasts werden gedeeld van onze pandemie projecten. Dit creëerde een circulaire beweging; aan de ene kant zijn meer mensen aan het handwerken en delen dit online, aan de andere kant zien meer mensen handwerk online en gaan zelf aan de slag.

Hierop werd slim ingespeeld door bedrijven zoals Wool And The Gang, die zich in deze periode nog meer inzette op online how-to tutorials en Instagram Live sessies (‘Stitch Surgery Saterday’). Maar ook grote modemerken zoals J.W. Anderson speelde hierop in toen hun colour block patchwork cardigan viral ging op TikTok; ze stimuleerden TikTokers om zelf aan de slag te gaan door het patroon gratis te delen via hun website.

Vastleggen van ambacht online

Met het gemak waarop we nu alles online delen, vergeet je bijna dat het niet altijd zo makkelijk was (en is!). Veel handwerktechnieken, patronen en kennis worden van oudsher mondeling en/of binnen familiebanden overgedragen. Door globalisering, massaproductie en ongelijke digitale toegang en vaardigheid, is veel kennis verloren gegaan en/of (nog) niet vastgelegd. Unesco schat dat ongeveer 200 ambachten en ambachtelijke vaardigheden in 100 landen ‘uitgestorven’ zijn.[2]

De aandacht voor handwerken op sociale media helpt om meer bewustzijn te creëren en om bepaalde technieken vast te leggen. Maar er is meer nodig dan een YouTube-tutorial om ambachten, technieken en de sociale impact hiervan voort te laten bestaan. Niet op zijn minst doordat het huidige handwerken erg trendgevoelig is.

Projecten zoals Mingpei blijven daarom belangrijk. Mingpei is een samenwerking tussen tien Europese organisaties, waaronder de Waag. Ze onderzoeken hoe technologie ingezet kan worden om ambacht te behouden voor de toekomst. Dit is niet alleen belangrijk omdat we graag willen weten hoe we vroeger dingen maakten.

Traditionele technieken hebben vaak gezorgd voor belangrijke ontwikkelingen in de manier waarop we onze wereld begrijpen. Een goed voorbeeld hiervan is het werk van Professor Daina Taimina. Dankzij haar haakwerk hebben we nu een visueel voorbeeld van hyperbolen.[3] Als ambachten verloren gaan, gaat ook een stukje kennis en vaardigheid voor de toekomst verloren.

Not your grandma's craft? Steeds meer online creators zetten zich in om respect voor ‘oma's werk’ terug te brengen in online communities. Foto: Twitter, @ShannonDowney

Geleerd van mijn oma

Veel Millenial's en Gen Z's profileren hun handwerk als not your grandma's. Ze zetten zich af tegen het geborduurde hardanger dekentje dat al jaren over de koffietafel van oma gedrapeerd ligt.[4]

Maar er is ook een ander geluid gaande, waarbij online makers het belang van oude technieken én de sociale impact hiervan (op o.a. het economisch verzelfstandigen van marginale groepen) inzien en juist willen vieren.

Deze verschuiving is belangrijk in het begrijpen van de rol van handwerken binnen de Westerse samenleving. Daarnaast laat het de gevoeligheid zien die nodig is om ambachten wereldwijd op een goede manier vast te leggen en te delen. Dit zowel binnen projecten als Mingpei als via jouw favoriete sociale media platform met #madebyme.

Voetnoten

• [1] In Depression: A Public Feeling (2012) Illustreert Ann Cvetkovich de rol van handwerken bij het verwerken van politieke depressie. Met politieke depressie doelt Cvetkovich op de negatieve werking van maatschappelijke ontwikkelingen op onze mentale gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan de kredietcrisis of oorlog. Maar ook de manier waarop dagelijkse wetgeving en regelgeving (systematische racisme, seksisme, homofobie etc.) negatieve invloed uitoefent op individueel niveau.

• [2] Zie ook: Orsola de Castro, ‘Crafts in the age of the anthroposcene’ (2019) in Fashion Craft Revolution via Fashion Revolution.
• [3] In haar TedTalk legt Professor Daina Taimina meer uit wat hyperbolen zijn en hoe haar haakwerk heeft geholpen om dit beter te visualiseren.
• [4] In plaats daarvan toveren ze het stoffige stukje stof om tot een cool shirt, zoals het merk S.S. Daley dat doet.